.
Najstarsze znane teksty to pochodzące z V i VI wieku nazwy własne. Nie mówią jednak one wiele o języku. Najstarsze dłuższe teksty pochodzą z VIII wieku (kiki). Już wtedy chińskich znaków zaczęto używać do sylabicznego zapisu wymowy.
Jednak pewne sylaby, które są identyczne we współczesnym japońskim były zapisywane różnymi znakami i był to zapis konsekwentny. Świadczy to o tym, że dawny japoński miał więcej samogłosek (lub ogólniej: typów sylab) – osiem zamiast współczesnych pięciu, za to nie rozróżniał długości samogłosek, tak jak to czyni współczesny japoński.
Kluczowa jest jednak nie liczba samogłosek, lecz wysokie prawdopodobieństwo obowiązywania zasady harmonii samogłosek – podobnie jak w językach uralo-ałtajskich. Jest to jeden z głównych argumentów za uralo-ałtajskim pochodzeniem języka japońskiego. Świadczyć mają również o tym podobieństwa morfologiczne i składniowe do języków ałtajskich (np. tureckiego, mongolskiego). Niektórzy badacze doszukują się również podobieństw do języków malajo-polinezyjskich.
Do innych dawnych cech należy:
występowanie p (później f) w miejscu współczesnego h,
występowanie pełnej grupy sylab zaczynających się na w- i y- (z wyjątkiem wu i yi), wobec współczesnego zasobu wa, wo, ya, yu, yo.
Inne teorie łączą japoński z koreańskim (również o wątpliwej pozycji, zwolennicy teorii uralo-ałtajskich zaliczają zwykle do nich również koreański) lub z różnymi grupami języków ludów Pacyfiku.
Żadna teoria nie zdobyła rozstrzygającego uznania i japoński pozostaje najczęściej używanym językiem, o którego pochodzeniu nie wiadomo praktycznie nic pewnego.
Japoński jest językiem o szyku wyrazów w zdaniu SOV, tzn. podmiot-dopełnienie-orzeczenie. Taki sam szyk dopuszcza np. łacina, jednak większość współczesnych języków europejskich używa szyku podmiot-orzeczenie-dopełnienie (SVO), więc przyzwyczajenie się może sprawiać pewne trudności.
Rzeczowniki japońskie nie odmieniają się przez liczbę i rodzaj. Liczba mnoga tworzona jest przez kontekst, specjalne sufiksy (niemal wyłącznie w odniesieniu do rzeczowników oznaczających osoby) lub reduplikację: hito (人) – człowiek, podczas gdy hitobito (人人, zapisywane zwykle przez znak duplikacji: 人々) – ludzie. Liczbę mnogą można również tworzyć przez użycie liczebników lub określeń typu kilka, wiele. Użycie liczebników wymaga tzw. liczników (klasyfikatorów), podobnie jak w polskim - arkusz papieru (一枚 ichimai), sztuka bydła (一頭 ittō) itp.
Czasowniki są odmienne, a ich odmiana – dość regularna: nieregularne występują bardzo rzadko. Występują dwa czasy – przeszły oraz teraźniejszo-przyszły. Przymiotniki podlegają tym samym prawom odmiany co czasowniki, gdyż zawierają w sobie znaczenie „być jakimś...”, więc mogą pełnić rolę jedynego orzeczenia w zdaniu.
Np. zdanie: Mura-ga furui (村が古い) znaczy „Wioska (jest) stara”. Ponieważ przymiotnik furui jest orzeczeniem, można utworzyć jego formę czasu przeszłego furukatta. Mura-ga furukatta (村が古かった) oznacza więc „Wioska (była) stara”. Analogicznie tworzy się przeczenie furukunai – „nie (jest) stara” i przeczenie czasu przeszłego furukunakatta – „nie (była) stara”.
W języku japońskim występuje pewna forma akcentu tonicznego, która jednak nie ma charakteru dystynktywnego – mory mogą być wymówione za pomocą dwóch tonów: wysokiego i niskiego, choć istnieją zasady, które do pewnego stopnia regulują akcent, np. raz obniżony akcent nie może ulec ponownemu podwyższeniu w wyrazie. Akcent toniczny umożliwia czasem rozróżnienie różnych wyrazów homofonicznych, choć nie jest to regułą (wspomniany wyżej brak dystynktywności). Prawie całkowite rozróżnienie wyrazów umożliwia użycie kanji, w języku mówionym oprócz akcentu ważny jest przede wszystkim kontekst wypowiedzi.
Bardzo rozwinięty jest system języka grzecznościowego (敬語 keigo).
Partykuły wa i ga
Różnica między wa i ga nie należy do prostych do wyjaśnienia. W ogólności, istnieją dwie możliwe sytuacje:
zasady gramatyczne i składniowe określają którą z nich należy zastosować i nie ma możliwości wyboru,
obydwie są dopuszczalne i w zależności od pożądanego znaczenia wybiera się właściwą.
Sytuacja pierwsza jest stosunkowo prosta, należy tylko zapamiętać właściwą postpozycję. Dla przykładu, ustalona postpozycja jest stosowana w przypadku:
czasowników w formie potencjalnej (日本語が出来る nihongo-ga dekiru „Znam japoński”, dosł. „Umiem japoński”)
czasownika „istnieć” (部屋にテレビがあります heya-ni terebi-ga arimasu „W pokoju znajduje się telewizor”)
konstrukcji kontrastu (ケーキはありますが、酒はありません kēki-wa arimasu-ga, sake-wa arimasen „Mamy ciasto, ale nie mamy alkoholu”). W zdaniu tym wa zastępuje zwykłe ga czasownika „istnieć”. Uwaga: ga w arimasu-ga nie jest postpozycją podmiotu, a spójnikiem łączącym dwa kontrastujące ze sobą zdania (odpowiada polskiemu ale, lecz).
W drugim przypadku sprawa jest bardziej złożona. Często, w przypadku mniej skomplikowanych zdań, decyzję można podjąć na podstawie następujących reguł:
wa jest postpozycją tematu wypowiedzi i przetłumaczyć można ją jako „jeśli chodzi o...”. Np. 私は学生です。 watashi-wa gakusei desu. oznacza „jestem studentem” (dosł. „Jeśli chodzi o mnie, jestem studentem”). Jeśli w pierwszym zdaniu użyty był rzeczownik z postpozycją wa, w kolejnych zdaniach pomija się temat. Np. 私は学生です。ポーランド人です。 Watashi-wa gakusei desu. Pōrandojin desu. („Jestem studentem. Polakiem”). W powyższych zdaniach temat określony był tylko raz. Ponieważ w drugim zdaniu nic nie wskazywało na zmianę tematu, wiadomo, że jest ono kontynuacją myśli zawartej w zdaniu pierwszym. Powtarzanie tematu w każdym zdaniu (w przypadku początkujących uczniów języka) nie jest jednak błędem.
ga jest postpozycją podmiotu. Używa się jej w przypadku, gdy mówi się o czymś po raz pierwszy (np. 村にお爺さんが住んでいた。お爺さんは貧乏だった。 mura-ni ojīsan-ga sunde ita. ojīsan-wa binbō datta. czyli „W wiosce mieszkał dziadek. (tenże) Dziadek był biedny.”), lub gdy w zdaniu użyto już postpozycji tematu wa (np. 私は日本語が好き。 watashi wa nihongo-ga suki czyli „Lubię język japoński” (lit. „Jeśli chodzi o mnie, język japoński jest lubiany”).
Jeśli temat zostaje w ogóle pominięty, oznacza to, że wypowiedź dotyczy pierwszej osoby. Dlatego Japończyk powie raczej 学生です。 gakusei desu („Jestem studentem”) niż 私は学生です。 watashi-wa gakusei desu. Powyższy przykład „Lubię japoński” w rzeczywistości brzmiałby raczej nihongo-ga suki 日本語が好き, gdzie 私は (watashi-wa) jest oczywiste i nie wymaga jawnego podawania.
Istnieją jednak sytuacje, kiedy istotnie można użyć i jednej, i drugiej postpozycji, zaś od wyboru zależy dokładne znaczenie wypowiedzi. Pełne opanowanie tego aspektu języka nie jest łatwe i wymaga dużo praktyki, ich znaczenie można jednak przybliżyć za pomocą polskich odpowiedników:
wa jest bardziej neutralne, np. これは難しいです。 kore-wa muzukashii desu., „To jest trudne.”
ga kładzie nacisk na podmiot, np. これが難しいです。 Kore-ga muzukashii desu, „To jest trudne” (tzn. rzecz, o której mowa, jest przyczyną trudności, w przeciwieństwie do wszystkich innych rzeczy).
Innym przykładem, który może ułatwić zrozumienie, jest kontrast: これは？ kore-wa? oraz これが？ kore-ga?. Obydwa zdania są nieformalne i mocno uproszczone (ale wciąż poprawne) i mimo podobieństwa mają zupełnie inne znaczenie. Pierwsze z nich, これは？, można by przetłumaczyć jako „Co to?”, czyli pytanie o wskazywany przedmiot; drugie – これが？ odpowiada polskiemu „To?”, tzn. „Czy to jest właśnie rzecz, o którą chodziło?”. Użycie ga wyraźnie wskazuje, że mowa jest o jednym, konkretnym przedmiocie, a nie ogólnej naturze czegoś.
Partykuły te mają prawie identyczne znaczenie w przypadku wyrażania ruchu "w kierunku do", z tym, że e (へ) stosuje się rzadziej niż ni (に). Postpozycja e bardziej oznacza sam kierunek, ni z kolei skupia się na celu, dlatego też w razie wątpliwości bezpieczniej jest użyć ni (に). Jednakże obydwie formy 東京に行く Tōkyō-ni iku i 東京へ行く Tōkyō-e iku („jechać do Tokio”) są poprawne (pierwsza wskazuje na determinację podróżującego i jego chęć bezpośredniego dotarcia do miejsca przeznaczenia, druga na wybrany kierunek, choć nie wyklucza tak dotarcia do celu, jak i zmiany planu podróży).
O ile partykuła e ma wyłącznie "charakter kierunkowy" to partykuła ni ma wiele różnych funkcji zależnych od konstrukcji zdania, kontekstu, użytych słów itp.
Pewna grupa partykuł może być umieszczana na końcu zdania. Odpowiadają one polskim partykułom emfatycznym, jak np.: ależ, no, przecież, co nie? itp.
Do najpopularniejszych należą:
よ yo – pewna opinia, wzmocnienie zdania, zakończenie zdania, silne podkreślenie wypowiedzi;
ね ne – poszukiwanie potwierdzenia, pytanie typu „nieprawdaż?”, „co nie?”, "czyż nie?"
か ka – partykuła pytająca, zmienia zdanie twierdzące w pytające;
な na – wyrażenie zakazu (po czasowniku), wyrażenie zdziwienia, silnego wrażenia.
Orzeczenie (a więc i czasownik) występuje na końcu zdania. Japońskie czasowniki odmieniają się dość regularnie. Istnieją jedynie dwa czasy: teraźniejszo-przyszły (nieprzeszły) i przeszły.
Czasowniki regularne należą do dwóch grup – czasowniki o temacie spółgłoskowym (zakończone w formie słownikowej na -u) i samogłoskowym (zakończone na -eru lub -iru, przy czym -e- i -i- należą do tematu, a końcówką jest -ru). Tak więc wszystkie formy słownikowe (jednoznaczne z formą twierdzącą czasu teraźniejszo-przyszłego) kończą się na -u. Należy jednak pamiętać, że choć wszystkie czasowniki samogłoskowe mają zakończenie -eru bądź -iru, to nie wszystkie czasowniki na -eru i -iru należą do odmiany samogłoskowej, np.
ikiru „żyć” jest samogłoskowe (iki-ru), ale hairu „wchodzić” – spółgłoskowe (hair-u);
kiru „ubierać, wkładać (na siebie)” jest samogłoskowe (ki-ru), ale kiru „ciąć” – spółgłoskowe (kir-u).
Problem ten występuje jednak tylko w przypadku, gdy dwie ostatnie głoski słowa to -ru. Wszystkie inne czasowniki odmieniają się spółgłoskowo. Czasowników nieregularnych jest niewiele. Najważniejsze są cztery z nich – aru, suru, iku, kuru oraz grupa czasowników pochodnych od suru.
Od czasowników tworzy się formę grzecznościową -masu, którą odmienia się jak czasownik.
Formę koneksywną (tj. formę zakończoną na -te) tworzy się zmieniając końcowe -a w formie twierdzącej czasu przeszłego na -e. Formę przeczącą koneksywną tworzy się dodając końcówkę -de do formy teraźniejszej przeczącej (-nai). Obu form używa się jako najpopularniejszego sposobu tworzenia zdań współrzędnie złożonych (odpowiadają one zatem polskim imiesłowom przysłówkowym i spójnikowi i: (nie) robiąc, (nie) zrobiwszy, (nie) (z)robi(ł) i ...). W użyciu samodzielnym forma koneksywna twierdząca odpowiada poufałemu rozkaźnikowi (zrób), zaś przecząca - poufałemu zakazowi (nie rób). Dodanie do formy koneksywnej (twierdzącej i przeczącej) czasownika kudasai tworzy uprzejme prośby (proszę zrobić, proszę nie robić).
Pytania formuje się za pomocą partykuły か ka stawianej na samym końcu zdania. Można nie dodawać ka, a w zamian zmienić tylko intonację na rosnącą, jednak ten sposób nie jest polecany początkującym. W języku potocznym, gdy zwracamy się np. do przyjaciół możemy zastosować partykułę の no. Np. 行くの？ iku no? – „(Czy) idziesz?”
Słownictwo japońskie dociera do języka polskiego głównie wskutek promieniowania oryginalnej kultury japońskiej: film, literaturę, kuchnię, sporty walki, mangę, anime. Zapożyczenia to takie m.in. słowa, jak: gejsza, siogun, samuraj, katana, karate, dżudo, aikido, tempura, sushi, sashimi, origami, karaoke itd.
Bardzo duży wpływ miał język chiński – ilość słownictwa pochodząca z chińskiego jest porównywalna z ilością słownictwa rdzennie japońskiego, o ile nie większa. Pewna liczba słów pochodzi również z języka Ajnów.
Z drugiej połowy ostatniego tysiąclecia pochodzi pewna grupa zapożyczeń z portugalskiego, niderlandzkiego, niemieckiego, francuskiego i innych języków europejskich, częstokroć mające swoje kanji.
Współcześnie głównym źródłem nowych słów jest język angielski. Osobną grupę słów stanowią wasei-eigo 和製英語 (japońskie słowa utworzone z angielskich morfemów, często w niewielkim związku z ich pierwotnym znaczeniem) – najlepszym przykładem niech będzie walkman czy nō-surību „podkoszulek” (od ang. no + sleeve „bez rękawów”).
Słownik polsko japoński
Internetowy kurs języka japońskiego
Jednak pewne sylaby, które są identyczne we współczesnym japońskim były zapisywane różnymi znakami i był to zapis konsekwentny. Świadczy to o tym, że dawny japoński miał więcej samogłosek (lub ogólniej: typów sylab) – osiem zamiast współczesnych pięciu, za to nie rozróżniał długości samogłosek, tak jak to czyni współczesny japoński.
Kluczowa jest jednak nie liczba samogłosek, lecz wysokie prawdopodobieństwo obowiązywania zasady harmonii samogłosek – podobnie jak w językach uralo-ałtajskich. Jest to jeden z głównych argumentów za uralo-ałtajskim pochodzeniem języka japońskiego. Świadczyć mają również o tym podobieństwa morfologiczne i składniowe do języków ałtajskich (np. tureckiego, mongolskiego). Niektórzy badacze doszukują się również podobieństw do języków malajo-polinezyjskich.
Do innych dawnych cech należy:
występowanie p (później f) w miejscu współczesnego h,
występowanie pełnej grupy sylab zaczynających się na w- i y- (z wyjątkiem wu i yi), wobec współczesnego zasobu wa, wo, ya, yu, yo.
Inne teorie łączą japoński z koreańskim (również o wątpliwej pozycji, zwolennicy teorii uralo-ałtajskich zaliczają zwykle do nich również koreański) lub z różnymi grupami języków ludów Pacyfiku.
Żadna teoria nie zdobyła rozstrzygającego uznania i japoński pozostaje najczęściej używanym językiem, o którego pochodzeniu nie wiadomo praktycznie nic pewnego.
Rzeczowniki japońskie nie odmieniają się przez liczbę i rodzaj. Liczba mnoga tworzona jest przez kontekst, specjalne sufiksy (niemal wyłącznie w odniesieniu do rzeczowników oznaczających osoby) lub reduplikację: hito (人) – człowiek, podczas gdy hitobito (人人, zapisywane zwykle przez znak duplikacji: 人々) – ludzie. Liczbę mnogą można również tworzyć przez użycie liczebników lub określeń typu kilka, wiele. Użycie liczebników wymaga tzw. liczników (klasyfikatorów), podobnie jak w polskim - arkusz papieru (一枚 ichimai), sztuka bydła (一頭 ittō) itp.
Czasowniki są odmienne, a ich odmiana – dość regularna: nieregularne występują bardzo rzadko. Występują dwa czasy – przeszły oraz teraźniejszo-przyszły. Przymiotniki podlegają tym samym prawom odmiany co czasowniki, gdyż zawierają w sobie znaczenie „być jakimś...”, więc mogą pełnić rolę jedynego orzeczenia w zdaniu.
Np. zdanie: Mura-ga furui (村が古い) znaczy „Wioska (jest) stara”. Ponieważ przymiotnik furui jest orzeczeniem, można utworzyć jego formę czasu przeszłego furukatta. Mura-ga furukatta (村が古かった) oznacza więc „Wioska (była) stara”. Analogicznie tworzy się przeczenie furukunai – „nie (jest) stara” i przeczenie czasu przeszłego furukunakatta – „nie (była) stara”.
W języku japońskim występuje pewna forma akcentu tonicznego, która jednak nie ma charakteru dystynktywnego – mory mogą być wymówione za pomocą dwóch tonów: wysokiego i niskiego, choć istnieją zasady, które do pewnego stopnia regulują akcent, np. raz obniżony akcent nie może ulec ponownemu podwyższeniu w wyrazie. Akcent toniczny umożliwia czasem rozróżnienie różnych wyrazów homofonicznych, choć nie jest to regułą (wspomniany wyżej brak dystynktywności). Prawie całkowite rozróżnienie wyrazów umożliwia użycie kanji, w języku mówionym oprócz akcentu ważny jest przede wszystkim kontekst wypowiedzi.
Bardzo rozwinięty jest system języka grzecznościowego (敬語 keigo).
Partykuły wa i ga
Różnica między wa i ga nie należy do prostych do wyjaśnienia. W ogólności, istnieją dwie możliwe sytuacje:
zasady gramatyczne i składniowe określają którą z nich należy zastosować i nie ma możliwości wyboru,
obydwie są dopuszczalne i w zależności od pożądanego znaczenia wybiera się właściwą.
Sytuacja pierwsza jest stosunkowo prosta, należy tylko zapamiętać właściwą postpozycję. Dla przykładu, ustalona postpozycja jest stosowana w przypadku:
czasowników w formie potencjalnej (日本語が出来る nihongo-ga dekiru „Znam japoński”, dosł. „Umiem japoński”)
czasownika „istnieć” (部屋にテレビがあります heya-ni terebi-ga arimasu „W pokoju znajduje się telewizor”)
konstrukcji kontrastu (ケーキはありますが、酒はありません kēki-wa arimasu-ga, sake-wa arimasen „Mamy ciasto, ale nie mamy alkoholu”). W zdaniu tym wa zastępuje zwykłe ga czasownika „istnieć”. Uwaga: ga w arimasu-ga nie jest postpozycją podmiotu, a spójnikiem łączącym dwa kontrastujące ze sobą zdania (odpowiada polskiemu ale, lecz).
W drugim przypadku sprawa jest bardziej złożona. Często, w przypadku mniej skomplikowanych zdań, decyzję można podjąć na podstawie następujących reguł:
wa jest postpozycją tematu wypowiedzi i przetłumaczyć można ją jako „jeśli chodzi o...”. Np. 私は学生です。 watashi-wa gakusei desu. oznacza „jestem studentem” (dosł. „Jeśli chodzi o mnie, jestem studentem”). Jeśli w pierwszym zdaniu użyty był rzeczownik z postpozycją wa, w kolejnych zdaniach pomija się temat. Np. 私は学生です。ポーランド人です。 Watashi-wa gakusei desu. Pōrandojin desu. („Jestem studentem. Polakiem”). W powyższych zdaniach temat określony był tylko raz. Ponieważ w drugim zdaniu nic nie wskazywało na zmianę tematu, wiadomo, że jest ono kontynuacją myśli zawartej w zdaniu pierwszym. Powtarzanie tematu w każdym zdaniu (w przypadku początkujących uczniów języka) nie jest jednak błędem.
ga jest postpozycją podmiotu. Używa się jej w przypadku, gdy mówi się o czymś po raz pierwszy (np. 村にお爺さんが住んでいた。お爺さんは貧乏だった。 mura-ni ojīsan-ga sunde ita. ojīsan-wa binbō datta. czyli „W wiosce mieszkał dziadek. (tenże) Dziadek był biedny.”), lub gdy w zdaniu użyto już postpozycji tematu wa (np. 私は日本語が好き。 watashi wa nihongo-ga suki czyli „Lubię język japoński” (lit. „Jeśli chodzi o mnie, język japoński jest lubiany”).
Jeśli temat zostaje w ogóle pominięty, oznacza to, że wypowiedź dotyczy pierwszej osoby. Dlatego Japończyk powie raczej 学生です。 gakusei desu („Jestem studentem”) niż 私は学生です。 watashi-wa gakusei desu. Powyższy przykład „Lubię japoński” w rzeczywistości brzmiałby raczej nihongo-ga suki 日本語が好き, gdzie 私は (watashi-wa) jest oczywiste i nie wymaga jawnego podawania.
Istnieją jednak sytuacje, kiedy istotnie można użyć i jednej, i drugiej postpozycji, zaś od wyboru zależy dokładne znaczenie wypowiedzi. Pełne opanowanie tego aspektu języka nie jest łatwe i wymaga dużo praktyki, ich znaczenie można jednak przybliżyć za pomocą polskich odpowiedników:
wa jest bardziej neutralne, np. これは難しいです。 kore-wa muzukashii desu., „To jest trudne.”
ga kładzie nacisk na podmiot, np. これが難しいです。 Kore-ga muzukashii desu, „To jest trudne” (tzn. rzecz, o której mowa, jest przyczyną trudności, w przeciwieństwie do wszystkich innych rzeczy).
Innym przykładem, który może ułatwić zrozumienie, jest kontrast: これは？ kore-wa? oraz これが？ kore-ga?. Obydwa zdania są nieformalne i mocno uproszczone (ale wciąż poprawne) i mimo podobieństwa mają zupełnie inne znaczenie. Pierwsze z nich, これは？, można by przetłumaczyć jako „Co to?”, czyli pytanie o wskazywany przedmiot; drugie – これが？ odpowiada polskiemu „To?”, tzn. „Czy to jest właśnie rzecz, o którą chodziło?”. Użycie ga wyraźnie wskazuje, że mowa jest o jednym, konkretnym przedmiocie, a nie ogólnej naturze czegoś.
Partykuły te mają prawie identyczne znaczenie w przypadku wyrażania ruchu "w kierunku do", z tym, że e (へ) stosuje się rzadziej niż ni (に). Postpozycja e bardziej oznacza sam kierunek, ni z kolei skupia się na celu, dlatego też w razie wątpliwości bezpieczniej jest użyć ni (に). Jednakże obydwie formy 東京に行く Tōkyō-ni iku i 東京へ行く Tōkyō-e iku („jechać do Tokio”) są poprawne (pierwsza wskazuje na determinację podróżującego i jego chęć bezpośredniego dotarcia do miejsca przeznaczenia, druga na wybrany kierunek, choć nie wyklucza tak dotarcia do celu, jak i zmiany planu podróży).
O ile partykuła e ma wyłącznie "charakter kierunkowy" to partykuła ni ma wiele różnych funkcji zależnych od konstrukcji zdania, kontekstu, użytych słów itp.
Pewna grupa partykuł może być umieszczana na końcu zdania. Odpowiadają one polskim partykułom emfatycznym, jak np.: ależ, no, przecież, co nie? itp.
Do najpopularniejszych należą:
よ yo – pewna opinia, wzmocnienie zdania, zakończenie zdania, silne podkreślenie wypowiedzi;
ね ne – poszukiwanie potwierdzenia, pytanie typu „nieprawdaż?”, „co nie?”, "czyż nie?"
か ka – partykuła pytająca, zmienia zdanie twierdzące w pytające;
な na – wyrażenie zakazu (po czasowniku), wyrażenie zdziwienia, silnego wrażenia.
Orzeczenie (a więc i czasownik) występuje na końcu zdania. Japońskie czasowniki odmieniają się dość regularnie. Istnieją jedynie dwa czasy: teraźniejszo-przyszły (nieprzeszły) i przeszły.
Czasowniki regularne należą do dwóch grup – czasowniki o temacie spółgłoskowym (zakończone w formie słownikowej na -u) i samogłoskowym (zakończone na -eru lub -iru, przy czym -e- i -i- należą do tematu, a końcówką jest -ru). Tak więc wszystkie formy słownikowe (jednoznaczne z formą twierdzącą czasu teraźniejszo-przyszłego) kończą się na -u. Należy jednak pamiętać, że choć wszystkie czasowniki samogłoskowe mają zakończenie -eru bądź -iru, to nie wszystkie czasowniki na -eru i -iru należą do odmiany samogłoskowej, np.
ikiru „żyć” jest samogłoskowe (iki-ru), ale hairu „wchodzić” – spółgłoskowe (hair-u);
kiru „ubierać, wkładać (na siebie)” jest samogłoskowe (ki-ru), ale kiru „ciąć” – spółgłoskowe (kir-u).
Problem ten występuje jednak tylko w przypadku, gdy dwie ostatnie głoski słowa to -ru. Wszystkie inne czasowniki odmieniają się spółgłoskowo. Czasowników nieregularnych jest niewiele. Najważniejsze są cztery z nich – aru, suru, iku, kuru oraz grupa czasowników pochodnych od suru.
Od czasowników tworzy się formę grzecznościową -masu, którą odmienia się jak czasownik.
Formę koneksywną (tj. formę zakończoną na -te) tworzy się zmieniając końcowe -a w formie twierdzącej czasu przeszłego na -e. Formę przeczącą koneksywną tworzy się dodając końcówkę -de do formy teraźniejszej przeczącej (-nai). Obu form używa się jako najpopularniejszego sposobu tworzenia zdań współrzędnie złożonych (odpowiadają one zatem polskim imiesłowom przysłówkowym i spójnikowi i: (nie) robiąc, (nie) zrobiwszy, (nie) (z)robi(ł) i ...). W użyciu samodzielnym forma koneksywna twierdząca odpowiada poufałemu rozkaźnikowi (zrób), zaś przecząca - poufałemu zakazowi (nie rób). Dodanie do formy koneksywnej (twierdzącej i przeczącej) czasownika kudasai tworzy uprzejme prośby (proszę zrobić, proszę nie robić).
Pytania formuje się za pomocą partykuły か ka stawianej na samym końcu zdania. Można nie dodawać ka, a w zamian zmienić tylko intonację na rosnącą, jednak ten sposób nie jest polecany początkującym. W języku potocznym, gdy zwracamy się np. do przyjaciół możemy zastosować partykułę の no. Np. 行くの？ iku no? – „(Czy) idziesz?”
Słownictwo japońskie dociera do języka polskiego głównie wskutek promieniowania oryginalnej kultury japońskiej: film, literaturę, kuchnię, sporty walki, mangę, anime. Zapożyczenia to takie m.in. słowa, jak: gejsza, siogun, samuraj, katana, karate, dżudo, aikido, tempura, sushi, sashimi, origami, karaoke itd.
Bardzo duży wpływ miał język chiński – ilość słownictwa pochodząca z chińskiego jest porównywalna z ilością słownictwa rdzennie japońskiego, o ile nie większa. Pewna liczba słów pochodzi również z języka Ajnów.
Z drugiej połowy ostatniego tysiąclecia pochodzi pewna grupa zapożyczeń z portugalskiego, niderlandzkiego, niemieckiego, francuskiego i innych języków europejskich, częstokroć mające swoje kanji.
Współcześnie głównym źródłem nowych słów jest język angielski. Osobną grupę słów stanowią wasei-eigo 和製英語 (japońskie słowa utworzone z angielskich morfemów, często w niewielkim związku z ich pierwotnym znaczeniem) – najlepszym przykładem niech będzie walkman czy nō-surību „podkoszulek” (od ang. no + sleeve „bez rękawów”).
Słownik polsko japoński
Internetowy kurs języka japońskiego
No comments:
Post a Comment